In een recente aanbeveling benadrukt het VN-comité dat alle mensen met een handicap het recht hebben om op gelijke voet met andere burgers in de maatschappij te wonen en te participeren.
Het beleid moet hiervoor specifieke ondersteuning voorzien en er voor zorgen dat de algemene maatschappelijke dienstverlening beter beschikbaar is voor mensen met een handicap. Volgens het VN-comité kan het daarom niet langer dat een overheid blijft investeren in het oprichten van voorzieningen. Hiervoor werd België trouwens al bij een eerste rapportage in 2014 op de vingers getikt. Het comité adviseert om de begeleidings- en opvanginitiatieven waarbij personen met een handicap met elkaar samenleven en weinig of geen controle of inspraak hebben over de manier waarop zij ondersteund worden af te bouwen. Zij pleiten voor een verdere uitbouw van een gamma aan ondersteuningsmogelijkheden die enerzijds de maatschappelijke deelname van personen met een handicap bevorderen en anderzijds persoonsgericht en geïndividualiseerd zijn.
PersoonsVolgende Financiering
De PersoonsVolgende Financiering in de zorg en ondersteuning aan mensen met een handicap die in Vlaanderen sinds september 2016, enkel voor meerderjarigen, werd ingevoerd, past in dit streven. De overgang naar dit nieuwe financieringssysteem verloopt helaas met vallen en opstaan. Grote zekerheden vallen weg en er moeten nog massa’s knelpunten weggewerkt worden. Hierdoor vergeten we vaak dat er een nobele doelstelling aan de basis van de PersoonsVolgende Financiering ligt. Sommigen hebben dit begrepen en zijn op de trein, die niet meer te stoppen
is, gesprongen. Her en der zien wij creatieve initiatieven borrelen. Vergunde zorgaanbieders verkennen kleinschalige woon- en ondersteuningsmogelijkheden, ouders bundelen hun krachten, andere sectoren bieden hun diensten aan mensen met een handicap aan, zorgboerderijen breiden hun aanbod uit, atelierwerkingen maken plaats voor begeleid werken, co-housingprojecten heten ook mensen met een handicap welkom, … Zo krijgen mensen met een handicap geleidelijk aan de kans om de ondersteuningsvorm te kiezen die het best bij hen past. Als ze hiervoor tenminste een PersoonsVolgend Budget krijgen. Want dat is helaas nog niet het geval. De kans is dus groot dat Vlaanderen bij een volgende rapportage aan het VN-comité in 2019 wel goede punten krijgt voor de invoering van de PersoonsVolgende Financiering, maar heel slechte punten omdat te veel mensen hiervan uitgesloten worden.
KVG gaat niet zo ver als sommige organisaties die stellen dat alle instellingen moeten verdwijnen. Er zullen altijd mensen met een handicap nood hebben aan comfort en veiligheid in een aangepaste accommodatie. En er zullen mensen zijn die er bewust voor kiezen om in groep samen te wonen. Maar ook als men met meerderen samenwoont willen mensen de regie van hun leven zoveel mogelijk in eigen handen houden, zoveel mogelijk eigen keuzes maken. Helaas blijkt dit in een collectieve woonvorm moeilijker te realiseren. Tot nu toe toch. Want we zien dat meerdere voorzieningen op dat vlak evolueren. Nu meer mensen met een pas toegekend PVB meerdere opties kunnen bekijken, wordt het vraaggestuurd werken alsmaar belangrijker.
Dromen realiseren
Wij kregen al vaker de kans om te luisteren naar de dromen van mensen met een verstandelijke handicap en naar de dromen van hun ouders. Dit is toch de allergrootste groep binnen de ondersteuning van mensen met een handicap. Hun dromen liggen verrassend dicht bij elkaar. Mensen met een handicap willen een eigen plek, maar willen niet vereenzamen. En die eigen plek is meer dan een kamertje van een paar vierkante meter. Voor de meeste mensen gaat het om een thuis voor een groot deel van hun leven. Dat mensen het dan moeten doen met een kamertje van 12m² is voor ons onaanvaardbaar.
Met een beperkt aantal mensen samen wonen, is voor velen het ideaal. Woon- en leefkosten moeten aanvaardbaar en betaalbaar zijn zodat ze van hun (vervangings)inkomen nog wat over hebben om te kunnen leven. De sociale huisvesting zal ook voor mensen met een handicap zijn verantwoordelijkheid moeten opnemen en meer toegankelijke, aangepast woningen ter beschikking stellen. En wanneer mensen een beperkt inkomen hebben, huurtoelagen voorzien.
Mensen met een handicap willen een rol opnemen in de samenleving. Zij willen liefst een betaalde job. Als dit niet mogelijk is dan willen ze graag een handje toesteken in de kleuterklas, het bejaardenhuis of de bibliotheek. Of bij de bakker, garagist of brandweer. Zij willen gezien worden als een individu met eigen wensen en verwachtingen en niet louter als lid van een specifieke groep.
Als deze mensen dan in aanmerking komen voor een PersoonsVolgend Budget, ooit zal het zover zijn, dan zullen ze dat budget inzetten bij zorgaanbieders die deze dromen mee kunnen realiseren. Of ze zullen met eigen assistenten zelf hun ondersteuning organiseren. Wij hebben geen glazen bol. Maar wij durven te voorspellen dat vergunde zorgaanbieders die blijven investeren in bijkomende woonmogelijkheden op hun domein, met een piepklein kamertje voor hun gebruikers, binnen niet al te lange tijd ook in de krant willen komen met hun lege kamers. Maar het zal dan al lang geen ‘nieuws’ meer zijn.
Artikel 19
De Staten die Partij zijn bij dit Verdrag erkennen het recht van alle personen met een handicap om in de maatschappij te wonen met dezelfde keuzemogelijkheden als anderen en nemen doeltreffende en passende maatregelen om het personen met een handicap gemakkelijker te maken dit verdrag ten volle uit te oefenen en volledig deel uit te maken van, en te participeren in de maatschappij, onder meer door te waarborgen dat:
- Personen met een handicap de kans hebben, op voet van gelijkheid met anderen, vrij hun verblijfplaats te kiezen, alsmede waar en met wie zij leven, en niet verplicht zijn te leven in een bepaalde leefstructuur;
- Personen met een handicap toegang hebben tot een reeks van thuis-, residentiële en andere maatschappij-ondersteunende diensten, waaronder persoonlijke assistentie, noodzakelijk om het wonen en de opname in de maatschappij te ondersteunen en isolatie of uitsluiting uit de maatschappij te voorkomen;
- De sociale diensten en faciliteiten voor het algemene publiek op voet van gelijkheid beschikbaar zijn voor personen met een handicap en beantwoorden aan hun behoeften.